Terug naar school: het verhaal van Hamza en Mustafa

Op een doordeweekse middag in Karachi zitten Hamza (12) en Mustafa (14) in kleermakerszit op een gekleurde mat in een klein klaslokaal. Samen met andere leerlingen beantwoorden ze enthousiast de vragen die gevraagd worden in een leuk en actief leerspel. Het spel van vandaag heet “Even en oneven”. Leerlingen moeten simpele rekensommen oplossen terwijl ze hard met elkaar lachen en diep nadenken.

Een paar jaar geleden leek het voor de jongens onmogelijk om naar school te gaan. De ouders van Hamza en Mustafa konden het schoolgeld niet meer betalen, waardoor beide jongens van school af moesten. Zo erg vonden ze het niet, school vonden ze toch erg saai. Buitenspelen met vrienden was veel leuker.

Toch gebeurde er iets onverwachts. Ze schreven zich in voor een gratis versneld leerprogramma van Right To Play. Hiermee konden ze in twee jaar tijd, vijf basisschooljaren afronden. Ook mochten ze spelen tijdens de lees- en rekenlessen. Hierdoor begonnen ze beter te leren en vonden ze, tot hun verassing, school ineens leuk.

EEN ANDERE MANIER

In Pakistan kan toegang tot goed onderwijs een uitdaging zijn. Het betalen van schoolgeld, uniformen en andere benodigdheden is voor vele gezinnen erg lastig. Daarnaast liggen vele scholen ver weg van huis en zijn ze overvol. Bijna 22,8 miljoen kinderen gaan niet naar school, kinderen die in armoede leven worden het hardst getroffen.

Dit was ook het verhaal van Hamza en Mustafa, die gedwongen werden om van school te gaan. Hun moeder, Farhat, werkte in de zorg, maar hun vader was ziek en kon niet werken. Met slechts één salaris was het onmogelijk om het schoolgeld voor de jongens te betalen. Farhat maakte zich grote zorgen over hun toekomst. Ze wist dat als ze niet naar school zouden gaan, hun kansen beperkt zouden blijven. Zelfs als ze later het geld zou vinden om het schoolgeld te betalen, zou het voor de jongens moeilijk zijn om de leerachterstand op hun leeftijdsgenoten nog in te halen.

Mustafa en Hamza vonden het eigenlijk niet erg om niet naar school te gaan. Ze vonden school toch maar saai. “We hadden geen interesse in school,” vertelt Mustafa. “We zwierven de hele dag door de straten, gingen vliegeren en speelden voetbal.”

Op een dag vertelde een collega aan Farhat dat haar dochter, Shaneena, was begonnen met een onderwijsprogramma van Right To Play. Dat volgde ze in een centrum voor niet-formeel onderwijs (NFE), vlak om de hoek. Het programma maakte deel uit van het Roshan Rastay-project van Right To Play, gefinancierd door The Light Foundation.

NFE-centra bieden een versneld leerprogramma buiten het formele schoolsysteem, speciaal voor kinderen die niet naar school gaan. Het programma geeft kinderen die jaren onderwijs hebben gemist de kans om in slechts twee jaar vijf jaar basisonderwijs in te halen én een certificaat te behalen. Met dit certificaat kunnen ze weer instromen in het reguliere schoolsysteem. De lessen worden gegeven in verschillende informele leerruimtes, zoals buurthuizen en huizen van leraren die dicht in de buurt van de woonplaats van de kinderen liggen. Leraren geven les in rekenen, lezen en andere vakken door middel van spelend leren. Dit maakt het toegankelijk, leuk en interactief.

Farhat schreef de jongens in, in de hoop dat ze op deze manier weer naar school zouden willen gaan. In eerste instantie waren de broers niet overtuigd. “Mijn moeder begon over de spelletjes. Ze zei: ’Ga voor de spelletjes, probeer het gewoon’. Ik had helemaal geen zin om weer naar school te gaan, maar ik hield wel van spelletjes, dus ik gaf het een kans”, herinnert Hamza zich.

LEREN LEUK GAAN VINDEN

Mevrouw Shaheena, de lerares van de jongens, maakte de belofte van hun moeder waar. Ze gebruikte spelletjes om de jongens te helpen hun leerachterstand in te halen. Zo gingen ze spelenderwijs aan de slag met lezen, rekenen, teamwork en zelfvertrouwen.

“Ik leer voegwoorden met een spel dat Hope Hope Joy heet,” legt ze uit. “Het lijkt op tikkertje, maar dan met een leerelement.” De kinderen zitten in een kring terwijl één kind rondloopt en zachtjes op het hoofd van een ander tikt, terwijl het “hope, hope, hope… joy!” zegt. Wanneer ze “joy” zeggen, springt het kind dat is aangeraakt op en rennen ze allebei rond de cirkel. Het kind dat niet op tijd een lege plek vindt, pakt een kaartje met het juiste voegwoord, leest het hardop voor aan de klas en gebruikt het vervolgens om een zin in te vullen die aan de muur hangt.

“Het is leuk, maar ook effectief”, zegt mevrouw Shaheena.”Ze lezen, bewegen, denken en leren zonder dat ze het doorhebben.” Mevrouw Shaheena zegt dat de aanpak door middel van actief leren kinderen helpt om dingen veel beter te onthouden.

Als je kinderen alleen maar verteld vertelt dat een voegwoord een woord is dat twee zinnen met elkaar verbindt, onthouden ze dat misschien maar heel even. Door spelletjes als Hope Hope Joy onthouden ze het echt, omdat ze actief meedoen en het leuk vinden.” zegt ze.

Mevrouw Shaheena vindt dat elk kind de kans verdient om te leren en te groeien, ongeacht de omstandigheden. Daarom geeft ze met zoveel passie les in een NFE-centrum. “Ik wil dat deze kinderen een toekomst voor zich zien, hoop hebben en de vaardigheden ontwikkelen die ze nodig hebben om te slagen,” zegt ze. “Daarom zet ik me zo in voor dit werk.”

In het begin waren Hamza en Mustafa nog wat terughoudend. Tijdens een activiteit in de klas merkten ze dat jongere kinderen vragen konden beantwoorden die zij niet konden beantwoorden. Dat maakte hen nieuwsgierig, maar ook bescheiden.

“We voelden ons schuldig. Toen beseften we dat we ook wilden leren”, zegt Mustafa.

Ze werden steeds enthousiaster. Vrienden van de jongens merkten de veranderingen op, raakten zelf ook geïnteresseerd en sloten zich uiteindelijk aan bij een NFE-centrum. Toen hun vrienden erbij kwamen, werd het alleen maar leuker.

Samen werkten de jongens hard om hun basisonderwijs af te ronden, zodat ze naar groep 8 konden. Mevrouw Shaheena stond hen de hele tijd bij, gaf les op een leuke en boeiende manier en zorgde op de achtergrond voor steun voor het programma en het centrum. “In het begin hadden mensen helemaal geen interesse. Maar door maandelijkse bijeenkomsten met ouders en sterke steun van de gemeenschap zijn we langzaam meer inschrijvingen gaan krijgen.”

Van de 1500 leerlingen die in de eerste fase van het versnelde leerprogramma zijn gestart, heeft 90% hun diploma gehaald en een certificaat ontvangen om door te gaan naar het reguliere schoolsysteem.

Voor kinderen die een klaslokaal nog nooit als een gastvrije ruimte hadden gezien, was de NFE-aanpak zo ingrijpend dat 95% van de deelnemers nu zegt te geloven dat ze hun middelbare schoolopleiding zullen afmaken.

Voor Farhat betekende het centrum een enorme opluchting. “Boeken, potloden en schriften kregen we gratis ”, zegt ze. "Ik hoefde niets te betalen. Daarom doen mijn kinderen het nu zo goed.

NIET ALLEEN VERANDERING IN HET KLASLOKAAL

De verandering in het leven van Hamza en Mustafa is ronduit opmerkelijk. “Door hier regelmatig te komen, heb ik zoveel geleerd. Nu zit ik in groep 7. Ik hou van lezen en leren”, zegt Hamza. “Ik wil ingenieur worden. Door spelend te leren voel ik me sterker en kan ik beter andere mensen helpen”.

De verandering heeft ook het gezinsleven van de jongens veranderd. “Vroeger gebruikten ze straattaal”, zegt Farhat. “Nu zijn ze beleefd. Hun taalgebruik en manieren zijn enorm verbeterd.”

Mevrouw Shaheena is trots op wat de jongens hebben bereikt. “Ze zijn zelfverzekerd, nieuwsgierig en willen graag blijven leren”, zegt ze.

“Ik wil wetenschapper worden, iemand die met verschillende dingen experimenteert”, zegt Mustafa. “Onderwijs heeft mijn leven veranderd en dat wil ik met anderen delen.”

Roshan Rastay is opgezet om de toegang tot onderwijs voor kinderen die niet naar school gaan te verbeteren en de kwaliteit van het onderwijs voor Pakistaanse leerlingen die te lijden hebben onder de onvoldoende investeringen van hun regering in onderwijs te verhogen. Het programma loopt van 2021 tot 2024 en wordt dankzij financiële steun van The Light Foundation uitgevoerd in Thatta, Sujawal, Karachi en Islamabad.