Mamerte was vastbesloten om naar school te gaan
In een open veld omringd door de groene bomen van Gisuru, Burundi, dansen kinderen hand in hand en zingen ze een lied. Om hen heen staan mensen die aandachtig toekijken en luisteren. De dansende kinderen horen bij de Right To Play meidenclub. Het lied dat ze zingen gaat over onderwijs voor iedereen.
De veertienjarige Mamerte is een van hen. Net als de andere kinderen heeft ze een bruin uniform aan. Ze lacht en ze zingt, hoewel ze iets minder vrij beweegt. Ze is geboren met klompvoeten, een lichamelijke handicap waardoor haar beide voeten naar binnen en naar beneden zijn gedraaid. Hierdoor kan ze minder goed lopen en dansen, maar zeker niet minder goed leren.
Helaas vinden veel mensen in haar gemeenschap dat kinderen met een handicap niet in de klas thuishoren. Ze zien haar handicap als iets waar haar familie zich voor moet schamen, dus vertellen ze haar dat ze thuis moet blijven, uit het zicht van anderen. Maar ze weigert toe te geven aan dit beeld dat mensen hebben. In plaats daarvan moedigt ze anderen kinderen aan, vooral die met een handicap, om op te komen voor hun recht op onderwijs.
Moeilijkheden en discriminatie
Mamerte heeft al eerder te maken gehad met uitdagende omstandigheden. Van 2015 tot 2020 kende Burundi een periode van intense politieke, sociale en economische instabiliteit waardoor naar schatting 400.000 burgers vluchtten naar buurlanden. Mamerte en haar familie vluchtten naar Tanzania, waar ze in een vluchtelingenkamp belandden. Pas na 2020 keerde de stabiliteit in het land terug, waarop zij, samen met zo'n 210.000 anderen, terugkeerden naar Burundi. Maar thuiskomen was niet makkelijk.
Mamerte heeft al eerder te maken gehad met uitdagende omstandigheden. Van 2015 tot 2020 kende Burundi een periode van intense politieke, sociale en economische instabiliteit waardoor naar schatting 400.000 burgers vluchtten naar buurlanden. Mamerte en haar familie vluchtten naar Tanzania, waar ze in een vluchtelingenkamp belandden. Pas na 2020 keerde de stabiliteit in het land terug, waarop zij, samen met zo'n 210.000 anderen, terugkeerden naar Burundi. Maar thuiskomen was niet gemakkelijk.
"Toen we terugkwamen uit Tanzania was het leven moeilijk." - Oscar, vader van Mamerte.
"Al onze bezittingen waren gestolen, dus we moesten ons leven opnieuw opbouwen." De ouders van Mamerte konden geen baan vinden. Zonder een vast inkomen kunnen ze nauwelijks in hun levensbehoeften voorzien, zoals eten, schoolspullen en schoenen. Door Mamerte's handicap kan het bijvoorbeeld pijnlijk voor haar zijn om te lopen, maar als ze geen schoenen draagt, sleept de gevoelige huid bovenop haar voet over de grond, wat nog pijnlijker is. "Het enige schoeisel dat ik voor mijn dochter kan krijgen zijn sandalen," zegt Oscar. Ze zijn gemaakt van zacht rubber. "Omdat ze niet op blote voeten kan lopen, trekt ze ze nooit uit, en zijn de sandalen binnen een week versleten."
De uitdagingen van Mamerte en haar familie zijn niet ongewoon. Armoede komt veel voor in Burundi, dat op plek 187 van de 191 landen staat op de Human Development Index. De VN schat dat 70% van de teruggekeerde gezinnen slechts één maaltijd per dag eet en dat 50% van de kinderen niet terugkeert naar school. Hoewel het land de afgelopen decennia grote stappen heeft gezet op het gebied van basisonderwijs, zijn er naar schatting nog altijd 1,9 miljoen kinderen tussen de vier en negentien jaar die niet naar school gaan. Vijftien procent van deze kinderen heeft een handicap. Factoren zoals armoede, ontoegankelijke scholen, slechte opleiding van leerkrachten, gendergerelateerd geweld, zwangerschap en vroegtijdig huwelijk dragen bij aan deze hoge cijfers. Dit geldt vooral voor meisjes in de puberteit, van wie slechts één op de vijf naar de middelbare school gaat.
Daar bovenop is het voor kinderen met een handicap nog moeilijker om onderwijs te krijgen. Discriminatie en sociaal stigma hebben invloed op hun zelfvertrouwen en motivatie om naar school te gaan. Ontoegankelijke scholen en toiletten kunnen het voor kinderen moeilijk maken om zich er rond te bewegen. En zonder specifieke training voor leerkrachten over hoe ze hun lessen inclusiever kunnen maken en kunnen afstemmen op kinderen met een handicap, voelen veel kinderen zich buitengesloten.
Spelenderwijs leren
Sinds 2020 werkt Right To Play samen met scholen in Tanzania en Burundi om de toegang tot onderwijs te verbeteren voor kinderen zoals Mamerte. Het My Education, My Future project traint leerkrachten in inclusieve leeromgevingen door actieve, kindgerichte spelend-leren methode in hun lessen op te nemen. De trainingen inspireerden de leraar van Mamerte, Louis, om meer sporten en spelen in zijn lessen te integreren.
Louis vertelt trots: “Voor de trainingen hadden we moeite om Mamerte erbij te betrekken en werd ze buitengesloten. Maar nu voelt ze zich gezien en doet ze net als andere leerlingen mee."
"Vandaag voel ik me op mijn gemak op mijn school. Mijn vrienden zijn aardig en de leraren zorgen voor me zoals voor ieder ander." - Mamerte, 14
Anderen inspireren
Mamerte weigert te luisteren naar de mensen die zeggen dat ze niet op school thuishoort. Ze moedigt andere kinderen aan om hun recht op onderwijs op te eisen. Ze is actief lid geworden van een Right To Play meidenclub, waar getrainde docenten en studentenleiders meisjes en jongens betrekken bij activiteiten. Ze behandelen onderwerpen zoals kinderrechten, gendergelijkheid en seksuele en reproductieve gezondheid. De clubs zijn ook een veilige plek waar leerlingen aan hun zelfvertrouwen kunnen werken, problemen kunnen bespreken en kunnen praten over veranderingen op school- en gemeenschapsniveau.
Tijdens de terug-naar-school-campagne van de club werden ouders bewust gemaakt van het belang van onderwijs, vooral voor meisjes en kinderen met een handicap. Mamerte deelde haar verhaal in de hoop de stigma's waar ze haar hele leven mee te maken heeft gehad, te helpen ontkrachten.
"Wat ik bewonder aan Mamerte is dat, ook al hebben sommige mensen haar verteld dat een kind met een handicap niet naar school hoort te gaan, ze niet naar hen luistert," zegt Louis. "Ze is gemotiveerd en heeft de moed om door te gaan tot ze klaar is met school."
"Ik geloof dat als een kind naar school kan, dit heel waardevol is voor het land." - Mamerte, 14
Door de inspanningen van meer dan 60 clubs en 300 vrijwilligers uit de gemeenschap beginnen houdingen en perspectieven te veranderen. In september 2022 schreven 752 kinderen in de hele Gisuru-regio die eerder van school waren gegaan, zich weer in dankzij campagnes zoals die van de club van Mamerte. Uit een tussentijds onderzoek van My Education, My Future bleek dat 69% van de meisjes die aan het programma deelnamen het gevoel had dat ze beslissingen konden nemen over hun opleiding, tegenover 8% aan het begin. Ook bleek dat 68% van de leden van de gemeenschap in de programmalocaties het recht van kinderen met een handicap om naar school te gaan steunt, tegenover 14% aan het begin van het project.
Volgens Mamerte is dat goed nieuws voor heel Burundi. "Ik geloof dat wanneer een kind naar school kan gaan, dat heel waardevol kan zijn voor het land."
Of ze nu een lied zingt op school, of elke dag naar de klas loopt op versleten rubberen sandalen, Mamerte heeft bewezen hoeveel ze kan betekenen voor zichzelf, en voor anderen.
My Education, My Future is een programma dat zich richt op het verbeteren van de toegang tot en de kwaliteit van het onderwijs voor kinderen in de basisschoolleeftijd, met name meisjes, die getroffen zijn door de Burundese vluchtelingencrisis. Het programma is sinds 2020 actief in Tanzania en Burundi en wordt mogelijk gemaakt door de financiële steun van de Canadese overheid via Global Affairs Canada.
