Hoe een oorlogskind een strijder voor vrede werd: het verhaal van Malual

Kan een bal het leven van een kind in oorlog veranderen? Malual, een internationaal vredesactivist van in de dertig, weet dat dit kan. “Als die blauwe vredesbal er niet was geweest, was ik waarschijnlijk kindsoldaat geworden in Zuid-Soedan.”

In 2001 werd Malual’s jeugd geteisterd door een burgeroorlog. Hij was pas zeven jaar oud toen hij met zijn familie Soedan ontvluchtte en alles achterliet voor een onzekere toekomst in een vluchtelingenkamp in het noorden van Oeganda.

Omringd door vluchtelingen uit verschillende Soedanese stammen bevond Malual zich in een nieuw thuis dat in het teken stond van sociale spanningen door het gebrek aan communicatie. “We konden niet met mensen van andere stammen praten”, herinnert hij zich. “We kenden hun talen niet.”

Op de school die zich in het kamp bevond vond Malual troost en een doel. “School werd mijn veilige plek”, zegt hij. Malual was een slimme leerling en zijn leraren moedigden hem aan om deel te nemen aan de schoolprogramma's van Right To Play. Deze programma’s helpen kinderen door middel van spelen vaardigheden op het gebied van conflictoplossing en samenwerking te ontwikkelen. “Het was een lichtpuntje in een zeer donkere periode,” zegt Malual.

Tegenwoordig gebruikt Malual deze vaardigheden in zijn werk als vredesactivist in Zuid-Soedan. Hij werkt onvermoeibaar om jongeren de leiderschaps- en vaardigheidstrainingen te bieden die hij zelf als kind heeft gekregen. En hij reist door Oost-Afrika om vrede te bevorderen, zodat jonge mensen kunnen opgroeien in een wereld die anders is dan die waarin hij als kind leefde.

De blauwe bal als symbool van vrede

Als jonge jongen in Oeganda waren Malual’s favoriete activiteiten die met de blauwe bal. In de programma's van Right To Play stond de blauwe bal symbool voor vrede. Het doel van een van de spellen was om de vrede in stand te houden door de bal in het spel te houden. In de nabesprekingen sprak Malual met zijn leeftijdsgenoten en coaches over het belang van communicatie en het oplossen van conflicten, maar ook hoe je vrienden kunt maken en samenwerkt.

“Als we met de blauwe bal speelden, verdween alles om ons heen en telde alleen het team nog”, herinnert Malual zich. “We werden broers en vergaten dat we uit verschillende stammen kwamen. In plaats daarvan leerden we om als divers team te winnen.”

De activiteiten van het programma gaven hem moed en maakten hem minder angstig. Spelen gaf hem de vrijheid om zonder woorden te communiceren en vertrouwen in anderen op te bouwen. “Ik heb geleerd om anderen te begrijpen en te vergeven”, zegt hij. “Anders zou ik tribaal zijn gebleven en tegen vrede zijn geweest.”

Zonder de kracht van spelen zou Malual volgens hem hebben gedaan wat zoveel van zijn oude vrienden hebben gedaan: kindsoldaat worden en verwikkeld raken in oorlog in plaats van vrede te verspreiden. De oorlog had Malual gevonden, maar hij koos nu voor een andere weg.

Jongeren op de goede weg leiden

In 2013 keerde Malual terug naar Zuid-Soedan, maar werd daar weer geconfronteerd met conflicten, waardoor hij opnieuw naar Oeganda moest vluchten. De jonge vredesactivist kon niet langer tegen de tribale verschillen en verdeeldheid, waardoor hij een cruciale beslissing nam: hij wilde ‘leven zoals hij had geleerd’ in de programma's van Right Tto Play.

Hij bracht jongeren uit gepolariseerde stammen bij elkaar en richtte het African Youth Action Network (AFAN) op, dat opkomt voor de rechten en veiligheid van vluchtelingenkinderen en duizenden mensen inspireert om te geloven in de mogelijkheid van vrede in plaats van oorlog.

Malual is afgestudeerd in rechten en spreekt nu voor jongeren als pleitbezorger en bouwt gemeenschappen op in zowel Oeganda als Zuid-Soeudan. Hij leidt een heel ander leven dan het soldatenleven dat hij ook had kunnen leiden.

AFAN heeft verschillende jeugdcentra gebouwd in Oeganda die jongeren helpen verschillende vaardigheden te ontwikkelen. De centra bevinden zich in nederzettingen waar vluchtelingen uit Zuid-Soedan, Congo en andere buurlanden worden opgevangen. Honderden jongeren nemen deel aan de programma's. AFAN is uitgegroeid tot een organisatie met 15 medewerkers en heeft plannen om meer centra te bouwen en het bereik en de impact van de programma's uit te breiden.

“Deze jongeren komen voornamelijk uit vluchtelingenkampen in Oeganda. Ze hebben een moeilijke tijd doorgemaakt. De centra van AFAN zijn veilige en ondersteunende plekken waar jongeren hun problemen kunnen vergeten en nieuwe vaardigheden kunnen leren.”

De blauwe bal in stand houden

Tegenwoordig zet Malual zich met hart en ziel in voor vrede en herstel binnen gemeenschappen in Zuid-Soedan, ter ondersteuning van het vredesakkoord van 2018 en de Commissie voor Waarheid, Verzoening en Genezing.

Hij werkt mee aan het vredesproces in Zuid-Soedan, onder meer via de Tumaini-besprekingen in Nairobi. Dit initiatief van de Keniaanse regering wil ook de groepen die het akkoord van 2018 niet ondertekenden aan tafel krijgen, om zo tot een alomvattend vredesakkoord te komen.

In januari 2025 organiseerde hij een vredesconferentie tussen twee gemeenschappen om dialoog en begrip te bevorderen en zo het geweld te verminderen. Hij reist vaak door het land om gemeenschappen te bezoeken en zet daarbij zijn talent voor communicatie en conflictoplossing in om mensen de waarde van vrede te laten inzien

“Lokale vredesinitiatieven zijn ontzettend belangrijk,” zegt Malual. “Betrokkenheid en dialoog op lokaal niveau zijn vaak effectiever dan grote vredesprocessen om duurzame vrede te bereiken.”

Malual’s focus op het in stand houden van de blauwe bal van de vrede laat zien hoe krachtig spelen kan zijn voor jongeren die opgroeien in kwetsbare omstandigheden. Voor hen is een bal niet simpelweg een bal, maar een symbool van een betere toekomst.